CURRICULUMAREN ZEHAZTAPEN MAILAK

CURRICULUMAREN ZEHAZTAPEN MAILAK

Sarrera honetan, behin jakinda curriculum formalaz aparte ausentea, ezkutukoa eta erreala daudela (ikusi curriculum motak ), curriculum formalaren zehaztapen mailetaz hitz egingo dugu.

Hasteko, curriculumaren definizioa zein den berriz ipintzea aproposa iruditzen zaigu, ondorengoa dena:  ikasle batek ikasten duen guztia da eta beste guztia ez da curriculuma.

Hiru dira curriculumaren zehaztapen mailak:

1. Lehenengoa, Oinarrizko Curriculum Diseinua da. Hau, marko orokorra da non preskripzio eta orientazio multzo bat formulatzen den hezkuntza eskolarraren asmo eta estrategia egokienei buruz. Curriculum honen izaera gidatzailea eta preskriptiboa da eta hainbat egile ditu. Hauek Hezkuntza Administrazioaren barne daude ondorengoak direnak: Zientzia eta Hezkuntza Ministerioa (MEC) eta Erkidego konpetentziadunak. 
Hau aldian dagoen legeak baldintzaten du, oraingo honetan Hezkuntza Sistemaren ordenamendu lege eta erkidegoetako legea. Lehenengo honen edukiak edo osagaiak helburu Orokorrak, etapako Alor Kurrikularrak, alorretako helburu orokorrak, alorretako Eduki-blokeak eta orientazio didaktikoak eta ebaluatzekoak dira. Lehenengo zehaztapen maila honen adibidea, Heziberri 2020 dokumentua da. 

2. Bigarrena, ikastetxeko proiektu curricularra (I.C.P; P.C.C. )da. Hau, ikastetxe zehatz baten baldintzatzaileak kontutan hartuta, Oinarrizko Curriculuma materializatzeko hartzen diren erabakiak dira. Hau zentro kokretu batentzat eraikia dago eta orokorra eta gidatzailea da. Honen arduraduna ikastetxe taldea da: Edukien irakaskuntza, koherentzia eta progresio egoki bat bermatzeko. Bigarrengo hau, Oinarrizko Curriculum Diseinuaren eta ikastetxearen errealitatearen menpe dago.
Curriculum zehaztapen mail honi dagokionez, eduki batzuk lantzen ditu: Zikloetako Helburu Orokorrak, Edukien saila eta sekuentziazioa, metodologia orientabideak, espazio eta denbora antolatzeko irizpideak, material didaktikoa eta azkenik, ebaluazio irizpideak. Curriculum honen adibide bat, edozein Haur Hezkuntzako, Lehen hezkuntzako edota Derrigorrezko Bigarren Hezkuntzako ikastola bateko curriculuma izan daiteke; izan ere, ikastetxe guztiek mota honetako bat izatearen beharra daukate.

3. Hirugarrena, Gelako Porgramazioa izango lirateke. Honetan, heziketa ziklo bakoitzean dauden alorretako Unitate Didaktikoen multzoa da, non hauek ordenatuta daude eta sekuentzializatuta azaltzen dira. Bere izaera didaktiko- Antolatzailea da; hau da, talde jakin batean irakaskuntza- ikaskuntza prozesuaren planifikatzailea da. Honen egilea edo arduraduna irakasle taldea izango da, hain zuzen, ikastetearen irakasle taldea edo ziklo eta maila jakin bateko irakasleak. Baldintzatzaileak kontuan hartuta esan dezakegu, dokumentu hauen baldintzatzaileak ikasgelako programazioa eta gizabanakoen ezagutza dira. 

Edukiak hurrengo hauek dira: zikloko eta ikasturte bakoitzeko helburu zehatz eta espezifikoak, ikasturte bakoitzeko edukien planifikazioa edo banaketa, ikaskuntzaren denboralizazioa, ebaluazio jarduerak eta erabili behar den didaktikako materialen antolaketa. 

4. Laugarrena, Banakako Egokitzapen Curricularra (C.E.I)-(A.C.I.) da. Honek hezkuntza behar bereziak azaltzen dituen ikasleriarentzat ohiko curriculumean burututako banakako egokitzapena da. Ikasleriaren aniztasunari erantzuna emateko aparteko neurria litzateke. Bere izaera Didaktiko- Antolatzailea da, aniztasunari ematen diolako trataera. Honen arduraduna, gela konkretu batean dauden irakasle- tutore eta espezialistak dira, Heziketa Bereziko irakasleen laguntzarekin. Azkenik baldintzatzaileak, hirugarrenean esan bezala,ikasgelako programazioa ea gizabanakoaren ezagutza dira.

CURRICULUMA

Heziberri 2020ri buruz egindako aurreko sarreran, gure Autonomia Erkidegoan aldi-aldian dagoen Curriculumaren inguruan hitz egin nuen. Dena den, uste dudanez benetan curriculuma zer den argi geratu ez zenez, hona hemen curriculumari buruzko sarrera orokor eta motz bat.

Curriculuma ikasle batek ikasten duen guztia da eta beste gainerako guztia ez da curriculuma.

Hori behin argi edukita, lau curriculum mota ezberdindu ditzazkegu:

1.CURRICULUM FORMALA EDO AGERIKOA:  Gobernuak, ikastetxeak eta irakasleek sortzen edo eratzen duten dokumentua da non definituta geratzen den zer-nolako eduki helazi behar zaien umeei eskolan, nola helarazi (metodologia), nola ebaluatu horiek...etbar. (Heziberri2020 sarreran agertzen den guztia; izan ere, hau curriculum formal bat da).

2.CURRICULUM ERREALA: Ikasleek benetan ikasten dutena. Curriculum formaletik ematen den guztitik ikasleek barneratzen dutena.

3.CURRICULUM EZKUTUA/EZ AGERIKOA: Antolamenduaren arabera trasmititzen diren jakintza, ezagutza, ideologia, jokabide... era inplizito batean. Konturatu gabe barneratzen direnak.

4.CURRICULUM "AUSENTE": Gure planifikazioetan ez dagoena edo dagoena baina ez dena ematen.

Adibide bat: Matematikako irakasleak L.H. 6.mailan, adibidez, ikasgai honetan eman behar dituen edukien artean: algebra, biderketak hiru zenbakiekin, problemak... ditu. Honek algebra ez ematea kurtso honetan erabakitzen du. Ikasleek algebra ikasi beharko zuten baina irakasleak ez ematea erabaki duenez, hauek ikasgai honen eta kurtso honen aldetik ez dute materia hau ikusiko. Kasu honetan orduan, algebra curriculum ausente hori izango lirateke.

Curriculum mota hauek teknokratiko (curriculum formala) eta filosofikoetan (curriculum ezkutukoa) banandu ditzazkegu.

Horrela, informazio zehatz eta labur honekin, curriculumei buruzko informazio garrantzitsuena aipatutzat emango genuke honetan asko sakondu barik. 

HAURTZAROA ETA IRAKASKUNTZA

Haurtzaro eta ikaskuntzaren inguruan hausnartzen haritu gara azken klase hauetan. Bi hitz hauek, nahiz eta hitz arrunt eta sinpleak iruditu, atzean, oso kontzeptu konplexu batzuk gordetzen dituzte eta hauek aztertzen eta analizatzen aritu gara hiru saioetan zehar.

HAURTZAROA:

"Haurtzaro" hitza esandakoan, hainbat irudi edota oroitzapen zehatz batzuk etortzen zaizikigu burura edo etapa honetako ezaugarri konkretu batzuen inguru pentzatzen dugu. Honako hauen adibidea argazki hau da: 

Argazki honetan, Europarrak diren ume batzuk jolasten agertzen dira, azal txurikoak eta errubiloak direnak (nesken kasuan batez ere).  Gainera, argazki hauek oso argitsuak izan ohi dira; belara berde-berdea dago, jantzita daramaten arropak oso koloretsuak eta argiak dira eta atzealdean ikusten dena ere argia da. Argitasun honek poztasuna transmititzen du, gure bizitzaren aldirik argitzuena dela haurtzaroa.

Hiru haurrak irribarretsu eta alai agertzen dira, golosinak jaten eta lurrean botata jolasten. Haien aurpegiak askatasuna, alaitasuna eta ardura eza erakusten du, beraien artean inolako eztabaidarik izaten eta bakarrik lagunetik egoteaz disfrutatzen eta jolasteko denbora aprobetzatzen. Aldi hau larritasun gabeko eta arazorik gabeko denboraldia da, esperimentazio aroa, adiskidetasunaren eta jolastearen denbora eta aldi honetan dauden haurren asmoa ondo pasatzearena izaten da zikintzeari inolako garrantzirik eman gabe. 

Argazki hau ez dut aukeratu aukeratzeagatik baizik eta haurtzaroaren inguruko esteoreotipoak (azalaren kolorea, maila sozio-ekonomikoa, alaitasun kostante hori, ardura eza eta horrelakoak) bete-betean betetzen dituelako eta honelako argazkiak direlako guk haurtzaroa esatean pentsatzen ditugunak.

Beste aldetik, haurtzaroaren beste aurpegia erakusten duen argazki hauek aukeratu ditut:

Honetan, bi haur ateratzen dira bata gurpil aulki batean eta beste beraren eskutik lotuta. Aurreko argazkiarekin konparatuz, hainbat ezberdinatsun ikus ditzazkegu. Hasteko, argazki iluna da; nahiz eta neskaren arropa koloretsua izan, atzeko aldea oso iluna da, hostorik gabeko zuhaitzak daude eta lurra grisa da. Iluntasun hau, nire ustez, tristura eta pena sortzeko erabiltzen da, jendea hunkitzeko; beste erako argazkiekin berriz, efektu kontrakoa sortzen da, alaitasuna eta emozio onak sorrarazten dute eta oroitzapen onak ekartzen dituzte. Beste ezaugarriren bat da umeak ez daudela ez jolasten ez alai edo irribarretsu. Iluntasunarekin batera, umeek aurpegi eta gorputzarekin transmititzen duten emozioa tristura da; honek helarazten digu horrelako ezgaitasunak dituzten umeek tristezian bizi direla eta ez daukatela haurtzaro alaia beste haurren modukoa. 

Behean dauden beste argakietan ere ezaugarri berdinak gertatzen dira. Argazki ilunak dira biak non elbarri dagoen pertsona bakarrik agertzen da gela edo korridore ilun batean arropa ilunekin jantzita. Irudi hauek konretuki, tristura trasmititzeaz aparte, bakardadea ere transmititzen dute; honako ume batzek izan ahal duen bakardadea beste umeekin ez integratzeagatik sortua.

Begi bistakoa denez, honelako haurrak tristeziarekin lotzen ditugu, argazki gehienetan ikusten den moduan, baina bizitza errealean bereizitasun hauek dituzten ume hauek besteak bezain alaiak eta argiak dira eta haurtzaroa beste haurren moduan disfrutatzen dute, lagunak egiten dituzte eta parkean jolasten dute.

Argazki hauek aukeratu ditut haurtzaroaren inguruan hausnartzen dugunean, bereizitasun hauek dituzten umeeak ez ditugulako kontuan izaten ezta beraietan pertsatzen. Ematen du elbarriak egoteak haurtzarorik ez izatea esan nahi duela eta ez da horrela; hauek ere haurrak dira eta haurtzaroa guk bezala bizitzen dute; zergatik ume elbarrien irudiak ez dira agertzen haurtzaroaren inguruko argazki bilduman edo gure buruan gai hauen inguruan pentsatzen dugunean? 

Bi motako argazkien egoera behin jakinda, ikus dezakegu ez dugula Afrikako kasuetara jo beharrik zein alde dagoen gizartearen ikuspegiaren eta errealitatearen artean ikusteko. Gauza da, horrelako argazkiak erakustea ez dela erakargarria hauek gizartean markatuta dauden estereotipoak betetzen ez dituztelako eta gehiengoa den maila sozio-ekonomikoaren errealitatera hurbiltzen ez delako.

Garai hau, munduko haur guztientzako, esperimentazioaren garaia da, kideak egiteko eta jolasteko denboraldia, adiskidetasunaren garaia eta naturarekin harreman gehien daukagun aldia. Ez da inporta Afrikako edota Europako umea izatea edo beso bat edo hanka bat faltatzea; ume guztiek, kultura eta ohitura ezberdinak izan arren, aldi honetan ematen diren esandako fenomenoak bizitzen dituzte, era desberdinetan baina azken finean, denak umeak eta haurtzaroaren barrukoak.

IRAKASKUNTZA:

"Ikaskuntza" hitzarekin beti ulertzen dena eskolaren barruko umeen ikaskuntza izaten da. Gainera ez edozein eskola ikaskuntza baizik eta gelen barruan testu liburuen bitartez egiten dena. Horregatik, ikaskuntza mota honen irudi bat aukeratu dut alde batetik eta bestetik, lehenengo irudi hau kontrajartzen duen familia ingurugiroan eta helduetan ematen den ikaskuntza.

Ikaskuntza honetan hainbat ikasle gela baten barruak sartuta egoten dira beraien ahulkietan eserita irakasleak esaten hari dena entzuten eta apunteak hartzen eta irakasleak baimena ematen dienean, galderak egiten. Irakaskuntza mota hau betidanik eskoletan eman dena izan da non materiala oso garrantzi handia hartzen duen (liburuak, arbela, koadernoak, ebaluatzeko materiala: azterketak, testak…) eta non ikasleek buruz ikasi behar dituzten irakasleak irakatsitako gai guztiak. Irakaslearen papera,orduan, honako hau da: klasera heltzen da eta liburuan agertzen diren testuak irakurtzen ditu, TEORIA, (edo esaten die ikasleei hauek irakurtzeko) eta arbelean azaltzen du azaldu beharreko kontzeptuak, ariketa batzuk prestatzen dizkie umeei hauek ikusitakoa lantzeko eta umeek egin ahal dituzten galderak erantzuteko prest egoten da. Umeek berriz, beraien eserlekuetan zintzo-zintzo iskanbila sortu gabe irakasleak esaten duena apuntatu behar dute edo behintzat, adi egon behar dira eta galderarik badaukate eskua altxatu behar dute hau egin ahal izateko. Klasea amaitzen denean, ikaslea gelaren barruan hitz egiteko eta altzatzeko baimena dauka eta patio orduak dituztenean, jolasteko eta laguneki egoteko tartea uzten diete.Gero, txirrina jotzean, berriro ere klasera bueltatu behar dira.
Ikaskuntza hau famatuena eta ezagunena da guztien artean bai heldu bai txiki. Izan ere, lehen, Franko garaietan ematen zen ikaskuntzaren antzekoa da.

Gauza da irakaskuntza ez dela bakarrik gelen barruan ematen, ikaskuntza edozein gauza sinpleetan sortzen da; familiartean adibidez. Inguru honetan, nire ustez, irakaskuntza esanguratsuena ematen da non benetan gauza berriak eta erabilgarriak ikasten diren eta non benetako  ikaskuntza iraunkor bat ematen den; gainera, honetan denok parte-hartzaileak gara, bai helduok bai umeek, ezagutzak ikasten eta irakasten gaudelako batzuek besteengandik. Gelatik kanpoko irakaskuntza honetan, umea askatasunez esperimentatzen du, bere erritmora eta esperientziak pilatuz, zeinen bidez, benetako ikaskuntza bat ematen den. Teoria eta edukiak ikasten dituzte bai, baina era praktikoago batean eta beraientzako logikoago eta ulertzeko era errazago batean (nik, behintzat, hoberen gogoratzen ditudan ikaskuntzak nire familia eta lagunekin izandakoak dira, nire osaba-izeben herrian izandakoak hain zuzen ere).

Beste irudian agertzen ez den xehetasun bat da argazki honetan denek, bai umeek bai helduek, alai eta irribarretsu agertzen direla, egiten hari duenaz disfrutatzen eta gozatzen. Hori errealitatean horrela izaten da. Eskola antzinako metodo horretan umeak ez dute ikaskuntza disfrutatzen eta gorrotatzen ikasten dute maitatu baino. Beste ikakuntza mota hauetan berriz, eskolan gertatzen den justu kontrakoa ematen da. 

Azken hau ere irakaskuntza mota baten moduan ikusten dut, gauza da normalean ez dela ikaskuntza moduan ikusten edo guk ez dugula horrela irudikatzen eta bakarrik eskolan ematen den umeen ikaskuntzan pentsatzen dugu.  

Gainera, ikaskuntza liburuekin lotzen dugu normalean eta ez; ikaskuntza leku guztietan eta material anitzen bidez ematen da, adibidez naturaren bidez non, honekin oso konektatuak gaudenez, ikaskuntza praktikoenak eta guretzako erabilgarrienak ematen diren.

Beste alde batetik, argazki honetan ere pertsona helduak agertzen dira eta horrekin esan nahi dut eta argazkia helarazi nahi digu ikasten dutenak ez direla umeak bakarrik izaten. Gure bizitza osoan zehar gauza berriak ikasten gabil, eten gabe, eta hau ere gizartearen ikuspegitik ez da ikusten edo behintzat, alde batera uzten da (helduen ikaskuntza, adin guztien jendearen ikaskuntza).

Bukatuta haurtzaroaren eta ikaskuntzaren inguruko argazkien hausnarketa hau, ondorioztatu dezakegu gizakiek errealitatearen izkutaketa egiten dugula kontzeptuak gure mesedera amoldatzen eta gizartearen konfiantzara egokitzen. Horretarako "habilezia" berezkoa daukagu dirudienez.